Elke uur, per couveuse: 70 piepen. Niet een of twee, maar zeventig keer. In de neonatale unit van Isala ziekenhuis in Zwolle zijn de geluiden van de babyapparatuur zo frequent dat verpleegkundigen zeggen dat ze er niet meer bij kunnen denken. "Ik werd er meteen moe van", vertelt een verpleegkundige, die liever anoniem blijft. "Het is niet alleen het geluid. Het is de constante spanning. Elke piep betekent: iets is mis. Maar als het elke drie minuten gebeurt, stop je met luisteren. En dat is gevaarlijk."
Waarom piepen couveuses zo vaak?
De piepende alarmsystemen in couveuses zijn bedoeld om kritieke veranderingen in de vitalen van premature baby’s te signaleren: een lichte daal in zuurstof, een kortstondig verhoogde hartslag, of een verplaatsing van de sensoren. Maar veel van deze waarschuwingen zijn "false alarms" — technisch gezien correct, maar klinisch onbelangrijk. Onderzoek van het Nederlands Instituut voor Gezondheidszorg en Zorginnovatie toont aan dat in Nederlandse neonatale units gemiddeld 8 tot 12 waarschuwingen per uur klinisch relevant zijn. De rest? Vaak te gevoelige sensoren, verkeerd geplaatste kabels, of beweging van de baby. Bij Isala is het aantal piepen tot wel 70 per uur gestegen — een verschijnsel dat al maanden wordt gerapporteerd, maar pas nu serieus wordt aangepakt.
Het plan: slimme alarmsystemen en menselijke intuïtie
Isala wil dit veranderen. In samenwerking met de technologiebedrijven Philips Healthcare en Dräger Medical, is een pilot gestart om alarmsystemen te herprogrammeren. Het idee: minder piepen, maar betere informatie. In plaats van een piep bij elke kleine fluctuatie, wordt nu een alarm alleen geactiveerd als er een patroon ontstaat — bijvoorbeeld drie lage zuurstofwaarden binnen tien minuten. Daarnaast krijgen verpleegkundigen nieuwe, rustiger kleuren op hun schermen, en een "silent mode" voor nachturen, waarbij alarms alleen via vibratie op de mobiele telefoon doorkomen.
"We vertrouwen op de expertise van ons team", zegt Dr. Elise van Dijk, hoofd neonatologie bij Isala. "Een ervaren verpleegkundige herkent de ademhaling van een baby aan de trilling van de couveuse. Dat kunnen sensoren niet. We willen technologie als hulp, niet als baas."
Wat gebeurt er met de baby’s?
De piepende omgeving is niet alleen een last voor het personeel — het is ook schadelijk voor de baby’s. Wetenschappers van de Universiteit Utrecht hebben aangetoond dat constante geluidshinder bij premature baby’s leidt tot verhoogde cortisolwaarden, slaapverstoringen en langzamere gewichtstoename. In een studie uit 2022 bleken baby’s in een stille neonatale unit gemiddeld 1,2 dagen eerder naar huis konden, omdat ze beter aten en sliepen.
"Het is geen kwestie van stilte. Het is een kwestie van betekenisvolle signalen," zegt Dr. Bas van der Meer, kinderpsycholoog en onderzoeker aan het Wilhelmina Kinderziekenhuis in Utrecht. "Een couveuse is de eerste wereld van een premature kind. Als die wereld voortdurend schreeuwt, leert het kind: de wereld is onvoorspelbaar. Dat heeft gevolgen voor de neurologische ontwikkeling."
Een nationaal probleem — en een Nederlandse oplossing
Isala is niet de enige. In de Verenigde Staten, waar het probleem al jaren bekend is, zijn de meeste ziekenhuizen overgestapt op "alarm stewardship"-programma’s. In Duitsland en Zweden zijn er wetten die het aantal piepen per uur beperken. In Nederland is er nog geen nationaal beleid — maar Isala probeert nu een voorbeeld te zijn. De hospitalisatiekosten voor een premature baby bedragen gemiddeld €1.200 per dag. Als we de opnameperiode met een dag kunnen verkorten, besparen we per jaar miljoenen. En dat is nog niet eens het belangrijkste.
"We zijn geen bedrijf. We zijn een plek waar leven begint," zegt Rob Dillmann, voorzitter van de raad van bestuur van Isala. "Als we een baby kunnen helpen met minder lawaai, dan moeten we dat doen. Punt."
Wat komt er nu?
De pilot loopt tot eind dit jaar. Als het werkt — en de eerste maanden geven al een 60% daling in piepen aan — dan wil Isala het systeem uitrollen naar alle neonatale units in de regio, inclusief Meppel. Ook de Nederlandse Vereniging voor Kinderziekenhuiszorg volgt de ontwikkeling met interesse. Een landelijk congres over neonatale geluidshinder is gepland voor maart 2025.
De verpleegkundige die eerder zei dat ze er moe van werd, ziet nu een verandering. "Vandaag had ik drie piepen. Twee waren echt belangrijk. De derde? Een sensortje los. Ik heb het gewoon vastgezet. Geen alarm. Geen stress. En dat voelt… alsof ik weer een verpleegkundige ben. Niet een alarmbeheerder."
Frequently Asked Questions
Waarom piepen couveuses zo vaak, als het niet nodig is?
Veel alarmsystemen zijn ingesteld op zeer lage drempels om geen enkel risico te missen. Maar dat leidt tot "false alarms" — piepen bij tijdelijke, ongevaarlijke fluctuaties. Sensoren reageren op beweging, kabels die loszitten, of zelfs lichte temperatuurveranderingen. In de praktijk zijn maar 10 tot 15% van de piepen klinisch relevant.
Hoe beïnvloedt het geluid de ontwikkeling van premature baby’s?
Constant lawaai verhoogt stresshormonen, verstoort slaapcycli en vertraagt gewichtstoename. Studies tonen aan dat baby’s in stille omgevingen sneller opkomen en minder neurologische ontwikkelingsproblemen ontwikkelen. Geluid is geen neutraal element — het is een medische factor.
Is Isala het eerste ziekenhuis in Nederland dat dit aanpakt?
Nee, maar het is het eerste grotere ziekenhuis dat een systematische, technologisch onderbouwde aanpak start met een duidelijke doelstelling: 70 piepen per uur naar maximaal 15. Andere ziekenhuizen zoals het AMC en het Erasmus MC testen vergelijkbare systemen, maar nog niet op deze schaal.
Wat gebeurt er als een alarm niet gaat? Is het veilig?
De nieuwe systemen werken met patronenherkenning, niet met één meting. Als de zuurstofwaarde van een baby langzaam daalt en niet stijgt, activeert het systeem een alarm — zelfs als het niet op het moment van de daal. Daarnaast krijgt het personeel een visuele waarschuwing op het scherm, en een vibratie op hun mobiel. Het is veiliger, omdat het niet meer afhankelijk is van een enkel piepje.
Kan dit ook worden toegepast op andere afdelingen?
Absoluut. Intensieve afdelingen voor volwassenen, zoals de ICU, lijden ook onder alarmvermoeidheid. In Zwitserland is al een succesvolle pilot gelukt waarbij het aantal piepen met 75% daalde. Isala overweegt nu ook dit model te implementeren in de cardio-intensieve zorg.
Hoe kan ik als burger helpen?
Door bewust te zijn. Als je een baby ziet in een couveuse, weet dan: de piepen zijn niet altijd een noodsignaal. Geen foto’s maken met flits, geen luid praten, geen deur met een knal dichtslaan. Stilte is ook zorg. En dat begint bij jou.
